Per indicare l’arancia i Tedeschi hanno in uso una parola dalla oscura etimologia: Apfelsine. Di solito la parola più usata per indicare tale frutto è Pomeranze che in pratica non è altro che il francese pomme, cioè mela, ed è riconducibile alla prima parte della parola Apfelsine, perché nella lingua tedesca apfel vuol dire mela.

Naranza è la forma dialettale veneziana della parola italiana arancia. Saumaise accostava la parola italiana arancia e quella francese orange al termine latino aurantia e cioè mela dorata. Questa parola [aurantia] è stata sostituita dal vocabolo aurata nel medioevo.

Mettendo davanti alla parola aurantia il prefisso in troviamo le parole inaurantia, naranza ecc. Diez individua una parola persiana nel vocabolo naranza che è stato introdotto in Europa dagli Arabi. In persiano arancia si dice nareng, in arabo invece narang.

Il termine francese orange è una distorsione popolare di una etimologia sbagliata. Il popolo ha trasformato la parola latina aurum con il francese or cioè oro. La lingua latina del XIII secolo trasformò questo termine orientale in arangia.

Questo frutto è stato importato in Germania dalla Provenza, dove veniva chiamato orange, e nello stesso tempo dai Veneziani che chiamavano il frutto naranza, pomma naranza. Ma da dove si è diffuso tra le popolazioni germaniche il termine Apfelsine? Il dizionario di Grimm non ci illumina su questo punto. Il dizionario di Kraft lo traduce: China-Apfel (mela della Cina), spiegazione questa che non si può prendere in considerazione.

Nella lingua albanese esiste un suffisso, sine, che, secondo i casi, diventa sinea. Con l’aiuto di tale suffisso questa lingua costruisce nomi astratti. Alcuni esempi: mecefsine (mësheftësi) = segreto, ljagesine (lagështi) = umidità, thatësinë (thatësirë) = siccità, vranesine = nuvolosità, egersine (egërsirë) = bestia. Dalle parole albanesi ambelje, amelje, emblje (dolce, zuccherato), deriva la parola ameljsin che significa dolcezza, dolce, molto zuccherato. Crediamo che questa parola [ameljsin] si avvicini molto alla parola apfelsine. Le popolazioni del Sud della Germania credevano di avere trovato nella parola albanese amelje la parola apfel, come gli stessi Italiani e Francesi credevano di avere trovato nella parola persiana nareg la parola latina aurum. Esempi di etimologie sbagliate, inserite nella lingua dal popolo, ce ne sono tante in tutte le culture.

Rimane da capire come i Tedeschi siano riusciti ad adattare una parola albanese, la quale nomina l’arancia in maniera non molto chiara, considerato che la lingua italiana e quella francese hanno dato allo stesso frutto nomi comprensibili. Per capire questa curiosa vicenda si deve innanzitutto ricordare che Venezia fino al 1866 apparteneva all’Impero Austriaco, e la Germania, attraverso il porto di Trieste, partecipava al commercio nel Mediterraneo.

In fine, non solo in Sicilia, ma anche negli stati di Hapsburg (Asburgo), esistevano colonie di Albanesi. Colonie di Albanesi si trovavano anche a Smirne e a Zara, che era il capoluogo della Dalmazia; un’altra colonia di Albanesi, formata da 210 persone, si trovava nella penisola d’Istria a Peroj (Pola). L’ultima attribuzione di territori da parte della Repubblica di Venezia a 60 famiglie albanesi che erano scappate dopo l’invasione turca dell’Albania risale al 1657. Per quanto riguarda la Sicilia, quest’ultima è stata una meta di migrazione fin dal XIII secolo per gli Albanesi ortodossi.

Gli Albanesi della Sicilia e della Dalmazia si vantavano con i Tedeschi delle arance dolci che offrivano loro, e chiamavano questo frutto ameljsin, che, come abbiamo già detto qui sopra, significa dolcezza, dolce, molto zuccherato. I Tedeschi da parte loro credevano che questo fosse il vero nome del frutto e cosi ne adattarono la pronuncia alla loro lingua.

Liberamente tratto dal libro La Grèce avant les Grecs dell’autore Louis Benlow

11 Commenti

  1. "L'arancia dolce. La sua patria è la Cina e sembra che sia stata importata in Europa appena nel secolo XIV dai marinai portoghesi. Ma alcuni testi antico-romani ne parlano già nel I secolo; veniva coltivata in Sicilia e la chiamavano "melarancia". Probabilmente l'arancio giunse davvero in Europa per la via della seta, ma la coltivazione prese piede solo nella calda Sicilia, dove la propagazione si arenò. Solo dopo secoli venne riscoperto dai marinai portoghesi. Da notare che a Roma, nel chiostro del convento di Santa Sabina all'Aventino è presente una pianta di arancio dolce che secondo la tradizione domenicana è stata portata e piantata da San Domenico nel 1220 circa. La leggenda non specifica se il santo avesse portato la pianta dal Portogallo o dalla Sicilia, dove essa era giunta al seguito della conquista arabo-berbera."

    "c.1300, from O.Fr. orenge (12c.), from M.L. pomum de orenge, from It. arancia, originally narancia (Venetian naranza), alt. of Arabic naranj, from Pers. narang, from Skt. naranga-s "orange tree," of uncertain origin. Loss of initial n- probably due to confusion with definite article (e.g. une narange, una narancia), but perhaps infl. by Fr. or "gold." The tree's original range probably was northern India."

    Shih tani, vetëm "Portogezët" në shek.XIV na sillënin molla më lekur-ngjyrë ari nga Kina. Milanezët, Venecianët e Fiorentinët i thonë naranz(a), Rumenët naranta, Portugezët dhe Spanjollët naranja, Baskët laranja ("laranja gezoa", port. të embel; *koncept. me shq. gëzim), "Grekët e lashtë" nerantion, Arabët e Persianët narang dhe pers.narang thonë që vijen nga skr.नागरङ्ग /n'agarang'a/, që d.m.th. "fryt i preferuar i elefantëve". Latinët i thonë "mollë ari" /Arangia-(Malum)Aurantium/ e kështu më radhë. Vetëm Shqiptarët, "Grekët Modernë", Italianët e jugut dhe Sardët, sot, i thojnë "portokallë" {*it.jug. portuallo sar.partuvalla nap.portogallo}, këtyrë frytëve të embël.

    Vetëm "Grekët e sotëm", thonë, që bejnë dallimin, midis portokallit të embël /portukali/ dhe atij të hidhur /nerantzi/. Dhe në fakt Onlinetimology na thotë: "The Persian orange, grown widely in southern Europe after its introduction in Italy 11c., was bitter; sweet oranges were brought to Europe 15c. from India by Portuguese traders and quickly displaced the bitter variety, but only Mod.Gk. still seems to distinguish the bitter (nerantzi) from the sweet (portokali "Portuguese") orange. Portuguese, Spanish, Arab, and Dutch sailors planted citrus trees along trade routes to prevent scurvy."

    RispondiElimina
  2. (...)"Portogallo. Termine d'origine latina, anche se Lusitania è l’appellativo col quale a Roma s’indicava quella terra. Portogallo deriva, infatti, da Portus Cale, termine col quale i Romani, intorno al 200 a. C., dopo aver strappato la penisola iberica ai Cartaginesi durante la Seconda Guerra Punica, indicarono l’approdo fluviale di Cale, un primitivo insediamento di pescatori alla foce del fiume Douro, nel nord del paese."

    Kuptohët, këtij fryti nga Azia, në mesjetë, ja kanë dhenë emrin në kujtim të prurësit dhe disa vende, si Shqipëria, Sardënja, Italia e jugut, e kanë ruajtur fjalën.

    Dhe vetëm disa shites gjerman, në këte mori njerëz që i thoshinë arangia-naranza-portokal, thotë Benlëvi, ja morën "emelsinën" Arbëreshët në Venedik duke e adaptuar Gjermanisht, dhe jo duke i thenë "mollat nga Kina(Sina)".

    Dutch sinaasappel, Finnish appelsiini, Icelandic appelsína, Latvian apelsīns, Russian апельсин, Swedish apelsin.

    Sa mundësi ka që Gjermanët kanë marrë emrin e portokallit vetëm nga Arbërshët në Venedik, duke adaptuar emelsinën tonë, në "apfel-sine" e tyre?

    Ky Benlëv, një dijetar i shquar dhe ky i Albanologjisë, harron që shumë nga këto historira dhe fjalë janë punë të bera në katedra gramaticienesh, murg fallsifikator, dhe kerkon të na mbushë mendjen për gjëra që ai nuk kupton, që ai e provon vetë se nuk i din kur flet per prejardhjen e këtyre fjalëve.

    Lui Benlëv benë mirë që kërkon ku mund të kenë lenë gjurma kulturore Shqiptarët në botën latinë, si në Venedik, a në Gjermani të Veriut, në mesjetë, por ky shënim etimologjik mbi "Apfelsine", vetëm një tuaf s'e kupton, është një endërr me sy të hapur.

    Etimologjia Botërore është plot me pohime nga me skandalozët.

    Por ti, Elton, mos u shqetëso as pak. Bere shumë mirë që gjetë këte temë, sepse gjithshka duhët parë më sy kritik për të pasuruar mirë Shqipën Tonë, dhe mbi të gjitha, ate çka dimë ne për të vertetën.

    RispondiElimina
  3. I dashur mik.
    Unë nuk shqetësohem aspak sepse nuk kam mëndjemadhësinë dha as pretendimin që ato që shkruaj në këtë blog të jenë të vërteta të padiskutueshme dhe absolute. Benloew në librin e tij ka thënë disa mendime interesante mbi gjuhën dhe zakonet shqiptare, por ka edhe ndonjë arsyetim që të bën të mendohesh. Temat që trajtohen këtu janë të hapura dhe mund të diskutohen dhe të kundërshtohen nga të gjithë ata që e bëjnë brënda rregullave të edukatës.
    Faleminderit për komentin.
    Elton

    RispondiElimina
  4. U,mezi arrij te kuptoj nje menyre te tille diskutimi.
    "Filani ja fut kot..".Me ke e krahason?
    Me thjesht,kush eshte ai,ose ata qe ja fusin plot qe ta krahasojme me ate,ose ata,qe ja fusin kot.
    Mu me duket etymologjia e "gjeniu","venera","aferdita",romul(lumor),"albanet" e tito livios,...e mijera te tjera me kot sa s'ka më ku te veje(ose tzamerisht:deri ku vate..qe del "derivat".Ohu..do te thote ndonjeri.Po kush po pyet se nuk e pelqen x-si,apo t-ni.
    Kemi thejesht much me "m","more' me "m" dhe "më"-ne e shqipes me 'm".Kjo "much" qe dihet sa afer eshte mush",po ta kthejme backward na del shume afer me "shum",qe dihet sikur e kmi marre nga latinishtja "somma".Mire "somma" e kemi marre,po "m(ë)"-ne ku e kemi marre hua?.
    Pse e "ambel" qe behet shume lehte fonetikisht (jane ligjet e gojes,nuk ke cfare ti besh), ne "ampel"-"empel",nuk mund te jete si etymologjia e LUMOR qe dikush e ktheh persembrapthi kur e kopjon,a e perkthen nga ndonje liber para-ardhes,e bon ROMUL,mbretin e pare dhe themeluesin e Romes,qe perkthet me RIVER.
    ATMIR ILIAS.
    Boll ma me mentalitetin mesjetar.
    Louis ka mendimin e tij.Dikujt ose disave nuk i pelqen,por do te gjenden gjithmone disa te tjere qe u pelqen ose do t'ju pelqeje.
    Atmir Ilias.

    RispondiElimina
  5. z.Ilias, nuk është punë për të pëlqyër, apo punë bjeri-bosh-pa-kruasuar-filanit, komenti im mbi apfelsine e Benlëvit. Unë mbrojta tezën time me shembuj e fakte, në menyrë personale. Ju s'keni as edukatën më elementare dhe paragjykoni mundimin tim për një mentalitet mesjetar. Unë e Benlevi u shprehem hipotetikisht. Po presim edhe mendimin tuaj këtu, meqë diskutoni më mirë se ne, ndryshe mos u shprehni sa për të la gojën.

    RispondiElimina
  6. Penso che sarebbe stato più sensato iniziare il paragone tra ambele,amelje e aplfel, e non subito con amelsine e apflesine. In questo modo mi sembra solo che si cerca di aggrapparsi a delle somiglianze,visto che prendendo separatamente la parola apfel dovrebbe tornare ambel, ma senza il suffisso -sine sembrano due parole più differenti. Poi vabbè, chissà ci potrebbe stare anche una distorsione eccessiva nel passare del tempo.Sarebbe bello rinfacciare a Steve Jobs che il termine apple(l'apfel tedesco) ha origini albanesi!Ma questo non c'entra proprio niente!Però ho notato una cosa che mi sembra interessante. Dal termine amel, si potrebbe far derivare il nome proprio Amelia, o anche Amelie in francese. L'unica cosa che da un minimo di senso alla mia tesi è che sul primo dizionario di nomi che ho trovato su google dice che il nome Amelia è di origine etrusca, questo fa in certo senso tornare i conti. E non mi sembra un brutto significato per un nome di ragazza la parola "dolce".

    RispondiElimina
  7. I panjohur!
    Edhe pse nuk është vëndi i përshtatshëm ketu,do të doja të shtoja dicka sa për t'ju bërë të ditur pak përdorim llogjike.
    Unë nuk besoj se përbëjnë argumentime mënyra të tilla te shprehur-i(s(h)+prehur=dalje nga gjëndja e prehjes,ose mohim i prehjes)si:
    1...dhe kerkon të na mbushë mendjen për gjëra që ai nuk kupton,...
    2. ..por ky shënim etimologjik mbi "Apfelsine", vetëm një tuaf s'e kupton...
    3...Sa mundësi ka që Gjermanët kanë marrë emrin e portokallit vetëm nga Arbërshët në Venedik, duke adaptuar emelsinën tonë, në "apfel-sine" e tyre?...
    Sa për këtë të fundit,ata kanë dh kanë pasur edhe fjalë të tjera të drejpërdrejta me gjuhën shqipe si "hekur" për shëmbull.Pse kan vetëm 100 vjet që e kanë zëvendësuar me vendim
    "gjuhëtarësh",kjo nuk do të thotë aspak që gjuha qe ka emrin e sotëm gjuha "shqipe" nuk ka ndikuar në gjuhët gjermanike.
    Atmir Ilias.

    RispondiElimina
  8. Zotëri,

    Unë shfaqem para kujtdo, i paditur apo i ditur qoftë, provokator apo i ndershëm, i mirë apo i keq, me rëndësi apo pa rëndësi, ky që jam. Pra, logjika s'ka lidhje me fjalorin tim dhe gjerat e tjera. Dhe m'i zhdukni ato derdellisje kllapash çdo fjalë, se na lodhet shqipën.

    RispondiElimina
  9. Ate sqarim te vockël ta drejtova me nëkuptimin:
    Para se të flasësh reth gjuhëve të tjera duhet de te njohesh mirë se si nd☺rton gjuha jote.
    ...gluha jon sa e amël...
    Nuk asht vetëm e amel,sepse brenda saj ka:
    par-m'b'prap,po'st-
    Mjafton te dish cila është "a-lfa" dhe "o" e vogel( qe eshte dhe tek njesia "vogel"),me kuptue "para" dhe 'posht""p-a-r'.Mjafton qe te dish cila eshtë "b-eta",qe tëthjesht kuptosh "m'b'ra-p".Nëse "b" do të ishte para "a'-se do te kishim "pbra" për "para" dhe "mara" per "mbrapa",por shqipja ka njesine tjeter "mara" dhe "e mbara",te cilat e kanë kuptimin njesoj si "para".
    Po ti ktheth persembrambpthi dy njesite shkojne tek njera tjtra "mbrap-parbm" dhe "par-rap".Ku "ra' esht njesi me vjetër,e para ndertuar e cila shërben si tullë(tula) ndërtuese për një njësi me te re.Kjo njesia me re e gjuhes shqipe eshte shume me vjeter se ndertimet homologe te gjuhëve te reja EUROPIANE.P-ne e gjuhes shqipe e kupton shume mire po te dish ndertimet e njesive te tjera kodike te hapura te gjuhes shqipe.
    Ndertime e tilla te gjuhes shqipe tregojne se alfabeti njihej shume mire dhe gjuha jone shkruhej shume e shume kohe me parë.
    Me keto mësipër,jo Louisi ështe si ty,por gjithë gjuhetaret e deritashëm duke perjashtuar të madhin Catappano.Ai është i vetmi qe i kuptoi kodet ndertuese mbas Demetrio Camarda..
    Nje vlere te madhe ka dhe Nermin Falaski.Pa ndihmën e ketyre te treve nuk mund ta kuptosh gjuhen shqipe,sidomos fonetikën e saj.Gjithe te tjerët qe kam lexuar janë vrima në ujë.
    Atmir Ilias

    RispondiElimina
  10. Mos harroni Niko Styllon, Petro Zhejin dhe i panjohuri si gjuhetar Çlirim Xhunga.

    RispondiElimina
  11. Po.
    Nikon nuk do te desha ta permend,sepse eshte nga krahina ime dhe do te akuzohesha per krahinizem.Ai ka gjera te mahnitshme me shumë vlerë.Petrua dihet.Ndersa Clirim Xhungen, kam shume respekt por eshte ende i paqarte vetë ne teorine e tij.Por mund te them per Clirimin,qe ai ndoshta ne menyre instiktive i eshte i afruar shume njerit dimension te zberthimit te kodikut gjuhesor.Ato kane shumedimensione ndertimore.Kjo ka qene veshtersia dhe do te jetë sa dikushi ti shkruajë njeherë e përgjithmonë ne nje manual gjuhesie.Di vetëm saktësisht t'përcaktoj qe ai duhet jete kushtesisht nji shqipfolës dhe njohës i mirë i tre dialekteve bazë te kesaj gjuhe te jashtëzakonshme.Asnji gjuhe foles tjeter i gjuheve europiane nuk eshte ne gjendje të zbulojë kuptimin shumedimensionesh formues te kodikut gjuhesor.
    Prandaj shpjegimet me ane te shqipes shumë gjuhetare te njohur i shikojne si dicka te huaja per gjuhesine.Atyre u duken te huaja per te vetmen arsye te thjeshte;jane shume larg prej kuprimit te tyre.Une do ta thosha dhe ndryshe;Ata jane jashte kesaj shkence.Ata edhe sot ende vazhdojne t'merren me gjera idiotike etymologjike.Thone pastaj qe kane gjetur rrenjet e gjuhes Indoeuropiane,e cila per mua eshte Europo-indiane.Cilet e e cuan ne Indi dhe menyra se si u perphapen kodet tullse gjuhesore,kjo eshte teme qe i perket historise.
    Atmir Ilias.

    RispondiElimina